مدیریت منابع آب در کشور گرفتار تفکر سازه ای شده است
ستاد امپریال کالج لندن، مدیریت آب کشور را گرفتار تفکر سازه ای دانست و گفت: تا وقتی که سدسازی و طرح های انتقال آب به عنوان سمبل غرور و توسعه در کشور شناخته شوند، بحران آب حل نمی شود.
کاوه مدنی روز یکشنبه در سخنرانی با موضوع «باورهای غلط مدیریت منابع آب ایران» که در سالن آمفی تئاتر سازمان آب و برق خوزستان تشکیل شد، تصریح کرد: هنوز در کشور ما سازه های بتنی و بزرگی مانند سدها و برج ها به عنوان سمبل توسعه و غرور شناخته می شوند و بر همین اساس بعد از ناکامی در سدسازی نیز به دنبال اجرای طرح های انتقال آب میان حوضه ای و شیرین کردن آب رفته ایم.
وی با بیان اینکه ما تشنه توسعه بوده و هستیم و آن را به غلط فهمیده ایم، اظهار کرد: مدیریت منابع آب در کشور گرفتار تفکر سازه ای و سندروم ماموریت هیدرولیکی است که حل بحران آب را صرفا در ساخت سازه می داند، در حالی که کشورهای پیشرفته دنیا با تجارب تلخی که دراین زمینه داشته اند از دهه های 70 و 80 رویکرد خود را تغییر داده اند.
مدنی افزود: با وجود ایجاد مشکلات بسیار و دستورات زیست محیطی مقامات عالی مملکت، این مکتب فکری همچنان ادامه دارد و دنبال سدسازی و طرح های انتقال آب و باروری ابرهاست.
وی با انتقاد از اجرای طرح های انتقال آب میان حوضه ای گفت: اجرای طرح های انتقال آب در مناطق کویری و خشک، فقط آنها را تشنه تر می کند که نمونه آن اجرای طرح های انتقال آب کوهرنگ یک، 2 و 3 از سرچشمه های کارون به اصفهان است.
این پژوهشگر توضیح داد: وقتی عرضه آب در منطقه ای که با کمبود آب مواجه است بیشتر شود، تقاضای آب در منطقه به دلیل افزایش مهاجرت و جمعیت و توسعه صنایع و کشاورزی بیشتر خواهد شد، بنابراین باز هم نیاز بیشتر شده و مجبور به اجرای طرح های انتقال آب جدید خواهیم شد.
وی همچنین با بیان اینکه سوءمدیریت منابع آب فقط به عملکرد بخش آب محدود نمی شوداظهار کرد: بسیاری از مشکلات به بخش آب تحمیل شده است زیرا جمعیت، آمایش سرزمین، سیاست های اقتصادی، شهرسازی و راهسازی را بخش آب تعیین نمی کند؛ اگر چه بخش آب واکنش غلطی به این سیاست ها نشان داده است.
این متخصص آب، با بیان اینکه هم اکنون 23 درصد مشاغل و 30 درصد جمعیت کشور به کشاورزی وابسته است تاکید کرد: نظریه تعطیل کردن کشاورزی برای مدیریت منابع آب، غیرمنطقی است و این کار می تواند در کشور بحران ایجاد کند که فقر، مهاجرت و حاشیه نشینی بخشی از تبعات آن است.
وی اضافه کرد: بخش کشاورزی در کشور به شدت مشکل دارد و به دلیل سیاست های اشتباه و اقتصاد نفتی، وضع معیشتی کشاورزان هر روز بدتر می شود، ولی راه حل در کوتاه مدت تعطیلی بخش کشاورزی نیست زیرا جایگزینی برای اشتغال مردم تعریف نشده است.
مدنی توانمندسازی کشاورزان را یکی از راهکارهای مدیریت منابع آب و خروج از بحران دانست و افزود: توانمندسازی کشاورزان با دادن یارانه و سوبسید محقق نمی شود.
وی افزود: برخی منتقدان جمعیت را در مدیریت منابع آب بی تاثیر می دانند این در حالیست که با افزایش جمعیت، مصرف آب زیاد می شود و به تبع آن سرانه آب برای هر نفر کاهش پیدا می کند که به این مساله باید پراکنش جمعیت در کشور و تمرکز آن در پنج کلان شهر را هم باید اضافه کرد.
این استاد دانشگاه با انتقاد از کارشناسان و رسانه هایی که صرفه جویی شهروندان را در مدیریت منابع آب بی تاثیر می دانند اظهار کرد: برخی 90 درصد مصارف را مربوط به بخش کشاورزی می دانند به همین دلیل صرفه جویی در بخش آب شهری را در مدیریت منابع آب بیهوده می پندارند، این در حالیست که مقایسه قیمت تمام شده، برگشت پذیری و آلایندگی آب شهری و کشاورزی نشان می دهد که مصرف کنندگان در بخش شهری به ویژه در شهرهای بزرگ، تاثیرگذار هستند.
وی تصریح کرد: اینکه آب و محیط زیست ارزش بیشتری دارد یا غذا، مقایسه اشتباهی است زیرا اینها در تعارض با یکدیگر نیستند و در کنار هم معنا پیدا می کنند؛ بر همین اساس خشک کردن تالاب برای استحصال نفت توجیه ندارد.
مدنی تاکید کرد: بسیاری از اکوسیستم ها وقتی تخریب شوند، نمی توان آنها را دوباره احیا کرد و این اکوسیستم ها حتی با تامین حقابه نیز دوباره به حالت اول بازنمی گردند که در این صورت ناچار به مهندسی می شویم.
اما برای همراه کردن جامعه باید برای دلیل درست و قابل فهمی از احیای تالاب ها و اهمیت محیط زیست برای عموم ارائه شود.
*ظهور پوپولیسم محیط زیستی
استاد دانشگاه سلطنتی لندن با تاکید بر ریشه یابی مشکلات منابع آب در کشور اظهار کرد: متاسفانه در کشور تا شرایط به مرحله بحران نرسد به آن پاسخ داده نمی شود و در این زمان نیز به جای حل ریشه ای مسائل به دنبال نشانه ها می رویم.
وی با بیان اینکه بسیاری از کارشناسان و مردم سدها را ریشه بحران آب می دانند افزود: در دنیا سدهایی داریم که به صورت کارشناسی و بر اساس اقلیم خشک منطقه ساخته شده اند و منافع آنها از مضراتشان بیشتر است.
مدنی اظهار کرد: سدسازی، طرح های انتقال آب و شیرین سازی آب می توانند گزینه هایی برای مدیریت منابع آب باشند، اما اینها نباید در اولویت اول قرار گیرند، بنابراین اگر چه ما منکر مشکل کمبود آب در یزد و اصفهان نیستیم اما باید به دنبال راهکار اساسی برای حل این مشکل باشیم.
وی نسبت به ظهور پوپولیسم محیط زیستی هشدار داد و افزود: در حال حاضر محیط زیست، حاشیه امن برای اظهار نظر افراد ایجاد کرده و بسیاری از افراد بی اطلاع در زمینه محیط زیست که از اقتصاد و سیاست ناراضی هستند به اظهارنظر در حوزه محیط زیست روی آورده اند.
به گفته وی، دفاع از محیط زیست خوب و ارزشمند است ولی نباید برای این کار به دروغ و بزرگنمایی رویدادها متوسل شویم.
مدنی با انتقاد از اغراق گویی و اظهارات غیرعلمی درباره بحران آب در کشور گفت: بعضی هشدارها واقعا در این زمینه آگاهسازی مردم و مسئولان کارساز بوده است اما ایجاد موج رسانه ای و وحشت در مردم نتیجه ای دربرنخواهد داشت و اظهارنظرهایی از سوی مقامات مسئول همچون پیش بینی خشکسالی 30 ساله در کشور، 11 برابر شدن خشکسالی و یا وقوع سیل بی سابقه در یکصد سال گذشته، هیچگونه پایه علمی ندارد و اطلاعات غلطی است که به مردم داده می شود.
وی بر شفاف سازی در حوزه آب تاکید کرد و گفت: اشتباهات و خطاهای مهندسی باید برای مردم شفاف سازی شود، همانگونه که اقدامات خوب در این حوزه نیز باید اطلاع رسانی شود.
مدنی مافیای آب در کشور را نوعی دشمن فرضی توصیف کرد و افزود: سوءاستفاده از موضوع آب در کشور به دلیل بداخلاقی ها و سیستم پیچیده اداری است.
وی گفت: ما به بحران ها برای اصلاح مدیریت منابع آب و تقویت خود نیاز داریم و اتفاقاتی که در دریاچه ارومیه، هورالعظیم و زاینده رود رخ داده اگر چه تلخ است اما باعث اصلاح شیوه مدیریت منابع آب، شکل گیری تشکل های مردم نهاد و ایجاد حاشیه امن برای صحبت کردن درباره محیط زیست شده است.
پایگاه خبری تحلیلی آب ایران
